การพัฒนารูปแบบการนิเทศการสอน เพื่อเสริมสร้างความสามารถในการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ของครูภาษาไทย โรงเรียนในสังกัดเทศบาลเมืองสระบุรี จังหวัดสระบุรี (RAIDS Model)

บทคัดย่อ

ชื่อเรื่อง               การพัฒนารูปแบบการนิเทศการสอน  เพื่อเสริมสร้างความสามารถในการจัดการเรียนรู้

                        ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ของครูภาษาไทย โรงเรียนในสังกัดเทศบาลเมืองสระบุรี

จังหวัดสระบุรี  (RAIDS Model)

ชื่อผู้วิจัย             นางอรอินทร์  วงษ์แปลง  ตำแหน่ง  ศึกษานิเทศก์  วิทยฐานะ ศึกษานิเทศก์ชำนาญการพิเศษ 

สังกัดสำนักการศึกษาเทศบาลเมืองสระบุรี จังหวัดสระบุรี

ปีที่วิจัย               ปีการศึกษา  2565

บทคัดย่อ

                   การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา ( Research & Development ) มีวัตถุประสงค์  ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนารูปแบบการนิเทศการสอน  เพื่อเสริมสร้างความสามารถในการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ของครูภาษาไทย โรงเรียนในสังกัดเทศบาลเมืองสระบุรี จังหวัดสระบุรี  2)  เพื่อพัฒนารูปแบบการนิเทศการสอน  เพื่อเสริมสร้างความสามารถในการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ของครูภาษาไทย โรงเรียนในสังกัดเทศบาลเมืองสระบุรี จังหวัดสระบุรี  3) เพื่อทดลองใช้รูปแบบการนิเทศการสอน  เพื่อเสริมสร้างความสามารถในการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ของครูภาษาไทย โรงเรียนในสังกัดเทศบาลเมืองสระบุรี จังหวัดสระบุรี  และ 4)  เพื่อประเมินผลการใช้รูปแบบการนิเทศการสอน  เพื่อเสริมสร้างความสามารถในการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ของครูภาษาไทย โรงเรียนในสังกัดเทศบาลเมืองสระบุรี จังหวัดสระบุรี  แหล่งข้อมูล/กลุ่มเป้าหมายตามวัตถุประสงค์การวิจัยขั้นตอนที่ 1  ได้แก่  พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ  พุทธศักราช    2542    แก้ไขเพิ่มเติม ( ฉบับที่  2 )  พุทธศักราช  2545  และหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ประกอบกับแผนงาน/โครงการนิเทศภายใน ,  แนวคิดหลักการและทฤษฎีเกี่ยวกับการพัฒนารูปแบบการนิเทศการสอน ได้แก่  ทฤษฎีการเปลี่ยนแปลง , ทฤษฎีแรงจูงใจ, ทฤษฎีภาวะผู้นำ  และทฤษฎีการเรียนรู้ของผู้ใหญ่ และแนวคิด  หลักการและทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ และงานวิจัยที่เกี่ยวข้องทั้งในประเทศและต่างประเทศ,ประเด็นการสัมภาษณ์อย่างไม่เป็นทางการผู้บริหารสถานศึกษาและประเด็นการสนทนาอย่างไม่เป็นทางการของครูหัวหน้างานวิชาการโรงเรียนกับครูหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย แหล่งข้อมูล/กลุ่มเป้าหมายตามวัตถุประสงค์การวิจัยขั้นตอนที่ 2 ได้แก่ ข้อมูลพื้นฐานที่ได้จากขั้นตอนที่ 1 และผู้เชี่ยวชาญ  จำนวน 5 คน  ตรวจสอบความเหมาะสม/สอดคล้อง , นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 โรงเรียนเทศบาล ๑ (วัดทองพุ่มพวง) จำนวน 40  คน   ที่ไม่ใช่กลุ่มตัวอย่าง  แหล่งข้อมูล/กลุ่มตัวอย่างตามวัตถุประสงค์การวิจัยขั้นตอนที่ 3 และ 4 ได้แก่ ครูในโรงเรียนสังกัดเทศบาลเมืองสระบุรี จังหวัดสระบุรี ที่ปฏิบัติหน้าที่สอนสาระการเรียนรู้ภาษาไทยชั้นประถมศึกษาปีที่ 6  จำนวน  12  คน  และครูหัวหน้าวิชาการโรงเรียน จำนวน 10 คน ได้มาโดยการสุ่มแบบเจาะจง (Purposive Sampling) และนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2565 จำนวน 298 คน  เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย  ประกอบด้วย 1) คู่มือการใช้รูปแบบการนิเทศการสอน  2)  แผนการนิเทศการสอน และ 3) เครื่องมือที่ใช้เก็บรวบรมข้อมูล จำนวน 6 ฉบับ การวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้โปรแกรมสำเร็จรูปและการคิดวิเคราะห์เนื้อหา ( content analysis ) สถิติที่ใช้ได้แก่ การหาค่าเฉลี่ยร้อยละ (% ) การหาค่าเฉลี่ย () ค่าส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน  ( S.D. )  และค่าที ( t-test  dependent )  

                        ผลการวิจัย

1. ข้อมูลพื้นฐานสำหรับการพัฒนารูปแบบการนิเทศการสอน  พบว่า เป้าหมายของหลักสูตรกลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทยให้ความสำคัญกับการอ่านโดยเฉพาะการอ่านคิดวิเคราะห์ โดยระบุคุณภาพผู้เรียนเมื่อจบชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ให้สามารถแยกแยะข้อคิดเห็นและข้อเท็จจริง จับใจความสำคัญของเรื่องที่อ่านและสามารถนำไปใช้ในการตัดสินใจแก้ปัญหาในการดำเนินชีวิต  และจากการสัมภาษณ์อย่างไม่เป็นทางการของผู้บริหารสถานศึกษาที่มีความคิดเห็นว่ากระบวนการนิเทศการสอนสามารถพัฒนาการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ของครูภาษาไทยซึ่งสอดคล้องกับผลการสนทนาอย่างไม่เป็นทางการครูหัวหน้างานวิชาการโรงเรียนกับครูหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทยที่สรุปว่าการจัดการเรียนการสอนของครูผู้สอนภาษาไทยยังขาดประสบการณ์ในการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ให้กับผู้เรียน จึงควรสนับสนุนให้ครูร่วมกันวางแผนและพัฒนาเทคนิคกระบวนการจัดการเรียนรู้ โดยการพัฒนารูปแบบการนิเทศการสอนที่มีกระบวนการที่เป็นระบบและตอบสนองตามศักยภาพของครูแต่ละคนให้มีความเหมาะสมและสอดคล้องกับสภาพและสมรรถนะของครู โดยมีแนวคิด ทฤษฎี และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง เพื่อเป็นเครื่องมือในการกำกับดูแลการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ของครูภาษาไทยเพื่อพัฒนาผลสัมฤทธิ์ของผู้เรียน ซึ่งข้อมูลพื้นฐานในการวิจัยเพียงพอคอบคลุมและสอดคล้องกับวัตถุประสงค์ในการวิจัย เป็นไปตามสมมติฐานการวิจัยข้อที่  1

2.  ผลการพัฒนารูปแบบการนิเทศการสอน  พบว่า รูปแบบการนิเทศการสอนที่พัฒนาขึ้น ประกอบด้วยกระบวนการนิเทศการสอน 5 ขั้นตอน คือขั้นตอนที่ 1 ขั้นการสร้างเสริมกำลังใจ (Reinforcing: R )  ขั้นตอนที่  2  ขั้นการประเมินเบื้องต้น (Assessing: A ) ขั้นตอนที่  3  ขั้นการให้ความรู้ก่อนการนิเทศการสอน (Informing: I  )  ขั้นตอนที่ 4 ขั้นการปฏิบัติการนิเทศการสอน (Doing: D) ซึ่งประกอบด้วยการนิเทศการสอน 3 วิธี  ได้แก่ 1)  การนิเทศแบบชี้นำให้ข้อมูล (Directive Informational )  2) การนิเทศแบบร่วมมือ (Collaborative) และ 3) การนิเทศแบบไม่ชี้นำ (Nondirective) โดยมีขั้นตอนการปฏิบัติการ ดังนี้ 1) ประชุมก่อนการสังเกตการสอน 2) การสังเกตการณ์สอนในชั้นเรียน และ 3) การประชุมให้ข้อมูลย้อนกลับ   และขั้นตอนที่  5  ขั้นการสรุปและประเมินผลการนิเทศการสอน (Summarizing and evaluation: S ) มีความเหมาะสม/สอดคล้องตามความคิดเห็นของผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 5 คน  อยู่ในระดับมากที่สุด  โดยมีค่าเฉลี่ย เท่ากับ 4.84  และค่าส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน เท่ากับ 0.07  เป็นไปตามสมมติฐานการวิจัยข้อที่  2

3. ผลการทดลองใช้รูปแบบการนิเทศการสอน  พบว่า   จากการนำรูปแบบการนิเทศการสอนไปทดลองใช้กับครูผู้สอนภาษาไทยระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 โรงเรียนในสังกัดเทศบาลเมืองสระบุรี จำนวน 12  คน และครูหัวหน้างานวิชาการโรงเรียน จำนวน 10 คน  ซึ่งได้มาโดยการสุ่มแบบเจาะจง (Purposive Sampling)  ผลการดำเนินการเป็นไปตามขั้นตอนกระบวนการของรูปแบบการนิเทศการสอน ซึ่งเป็นไปตามสมมติฐานการวิจัยข้อที่ 3  ดังนี้ผลของการดำเนินการในขั้นตอนที่ 1 ขั้นการสร้างเสริมกำลังใจ (Reinforcing: R ) ครูผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศการสอนรู้และเข้าใจพร้อมทั้งตระหนักถึงความสำคัญและจุดประสงค์ของการนิเทศการสอนและการพัฒนาการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ให้กับนักเรียนเกิดความมั่นใจและมีความมุ่งมั่นในการปฏิบัติ , ขั้นตอนที่  2 ขั้นการประเมินเบื้องต้น (Assessing: A )  สามารถจำแนกครูตามสมรรถนะในการปฏิบัติงานด้วยการประเมินตนเอง  เพื่อรับการนิเทศการสอนตามแนวคิดการนิเทศการสอนแบบพัฒนาการของกลิ๊กแมน ได้แก่ 1)  การนิเทศแบบชี้นำให้ข้อมูล (Directive Informational )  2) การนิเทศแบบร่วมมือ (Collaborative) และ 3) การนิเทศแบบไม่ชี้นำ (Nondirective) ส่งผลให้ครูผู้รับการนิเทศด้วยวิธีการที่เหมาะสมกับศักยภาพของตนเอง  ขั้นตอนที่  3  ขั้นการให้ความรู้ก่อนการนิเทศการสอน (Informing: I  )  ครูผู้นิเทศการสอนมีความรู้ความเข้าใจการนิเทศการสอนและการสังเกตการสอนและครูผู้รับการนิเทศการสอนมีความรู้ความเข้าใจการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์และการเขียนแผนการจัดการเรียนรู้จากการเข้ารับการอบรมเชิงปฏิบัติการ  , ขั้นตอนที่ 4 ขั้นการปฏิบัติการนิเทศการสอน (Doing: D) ผู้นิเทศการสอนดำเนินการจัดประชุมก่อนการนิเทศทำให้เกิดความเข้าใจที่ตรงกันทั้งผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศการสอน และจากการสังเกตการสอนแบบกัลยาณมิตรทำให้ประสบความสำเร็จในการดำเนินการอีกทั้งการประชุมหลังการนิเทศเพื่อให้ข้อมูลย้อนกลับทำให้เกิดการปรับปรุง แก้ไขและพัฒนาการจัดการเรียนรู้ให้ดีขึ้น และขั้นตอนที่  5  ขั้นการสรุปและประเมินผลการนิเทศการสอน (Summarizing and evaluation: S ) จากการประเมินผลโดยการทดสอบหรือการประเมินตนเองและผู้วิจัยประเมินทำให้ได้ข้อมูลที่สามารถนำมาพัฒนารูปแบบการนิเทศการสอน โดยเฉพาะการสนทนากลุ่มเพื่อสะท้อนความคิดจากการนำรูปแบบการนิเทศไปใช้สามารถนำข้อมูลที่ได้ไปใช้ในการพัฒนารูปแบบการนิเทศการสอนให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น

                        4.  ผลการประเมินรูปแบบการนิเทศการสอน พบว่า หลังการใช้รูปแบบการนิเทศการสอนมีคะแนนด้านความรู้ความเข้าใจการนิเทศการสอนของผู้นิเทศอยู่ในระดับสูงมาก (= 17.10 , S.D.= 1.14 , %=85.50, S.D.=5.68 ) สูงกว่าก่อนการใช้ซึ่งอยู่ในระดับปานกลาง (= 10.3 , S.D.= 1.10, %=51.50, S.D.=5.50 ) เป็นไปตามสมมติฐานการวิจัยข้อที่ 4.1 และด้านความรู้ความเข้าใจการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ของผู้รับการนิเทศการสอนอยู่ในระดับสูงมาก (= 17.08 , S.D.= 0.95 , %=85.42, S.D.=4.77 )     สูงกว่าก่อนการใช้ซึ่งอยู่ในระดับต่ำ  (= 9.83 , S.D.= 0.99, %=49.17, S.D.=4.93 )  เป็นไปตามสมมติฐานการวิจัยข้อที่  4.2  และด้านความสามารถในการนำรูปแบบการนิเทศไปใช้ พบว่า หลังการใช้ผู้นิเทศการสอนมีผลการประเมินด้านความสามารถในการนิเทศการสอนทั้งโดยการประเมินตนเองและผู้วิจัยประเมินอยู่ในระดับสูงมาก (= 16.90 , S.D.= 0.70,%=84.50 , S.D. 3.50 ) และผู้วิจัยประเมิน (= 16.70 , S.D.= 0.64,%=83.50 , S.D. 3.20 )  เป็นไปตามสมมติฐานการวิจัยข้อที่  4.3 และด้านความสามารถในการจัดการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์ของผู้รับการนิเทศการสอน อยู่ในระดับสูงมากทั้งโดยการประเมินตนเอง (= 16.50 , S.D.= 0.65,%=82.50 , S.D. 3.23 ) และผู้วิจัยประเมิน (= 17.50 , S.D.= 0.50,%=87.50 , S.D. 2.50 )  เป็นไปตามสมมติฐานการวิจัยข้อที่  4.4  และจากการสังเกตการสอนขณะดำเนินการใช้รูปแบบการนิเทศการสอนก็มีพัฒนาการทั้งผู้นิเทศการนิเทศการสอนและผู้รับการรับการนิเทศการสอนอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้นักเรียนที่ได้รับการจัดการเรียนรู้มีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรู้ทักษะการอ่านคิดวิเคราะห์หลังเรียนสูงกว่าก่อนเรียน อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ  .05  โดยมีค่าการทดสอบที ( t-test  dependent ) เท่ากับ 4.743 เป็นไปตามสมมติฐานการวิจัยข้อที่  5  และมีผลการประเมินความพึงพอใจของครูต่อการใช้รูปแบบการนิเทศการสอนอยู่ในระดับมากที่สุด  โดยมีคะแนนเฉลี่ย (  )  เท่ากับ  4.68  และคะแนนส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน เท่ากับ 1.50   คะแนนเป็นไปตามสมมติฐานการวิจัยข้อที่  6